Co to jest lichwa? Jak się przed nią chronić?
10 marca, 2025
Zastanawiasz się, co to jest lichwa i czym się charakteryzuje? I słusznie, ponieważ wiedza na ten temat pozwoli Ci się uchronić przed nieuczciwymi pożyczkodawcami i zadbać o własne bezpieczeństwo finansowe. Zobacz, jak odróżnić lichwiarza (popełniającego przestępstwo) od legalnie działającej firmy pożyczkowej.
Co to jest lichwa?
Lichwa nie jest nowym pojęciem. To słowo to jest odpowiednikiem łacińskiego wyrazu usuram, czyli odsetki. Czy zatem wszystkie zobowiązania, w ramach których nalicza się odsetki, to lichwa? Zdecydowanie nie.
Na początek warto dowiedzieć się, co to jest lichwa. Najłatwiej opisać ją jako wyzysk drugiej osoby poprzez nałożenie na nią wysokich odsetek w związku ze zobowiązaniem, które zaciąga konsument. Co ważne, wymienione w umowie koszty (np. oprocentowanie) muszą przekraczać opłaty dopuszczone przez przepisy prawa. Najczęściej są one niewspółmiernie wysokie w stosunku do pożyczonej kwoty i konkurencyjnych ofert. Kwota do zapłaty jest w nich nawet kilkaset procent wyższa, niż przewiduje prawo i mechanizmy rynkowe (dostosowane do przepisów).
Lichwa. Co mówi prawo?
Polskie prawo przeciwdziała lichwie już od wielu lat. W jaki sposób? Najważniejszy jest art. 304 Kodeksu karnego. Zgodnie z nim „kto, wyzyskując przymusowe położenie innej osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, zawiera z nią umowę, nakładając na nią obowiązek świadczenia niewspółmiernego ze świadczeniem wzajemnym, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”.
To jednak nie wszystko. W ustawie o kredycie konsumenckim także znajdują się zapisy o tym, że pożyczający mają obowiązek podać RRSO i całkowitą kwotę pożyczki przed podpisaniem umowy. Dłużnik powinien zostać o nich poinformowany przez wierzyciela. Lichwiarskie praktyki często prowadzą do tego, że dane na ten temat albo nie są jednoznaczne, albo nie są wcale zawarte.
Z kolei kodeks cywilny mówi o tym, że maksymalne odsetki nie mogą przekraczać dwukrotności odsetek ustawowych (art. 481 § 21 Kodeksu cywilnego).
Lichwie ma przeciwdziałać również kompleksowa ustawa antylichwiarska (a konkretnie Ustawa z dnia 6 października 2022 r. o zmianie ustaw w celu przeciwdziałania lichwie), która została przyjęta przez sejm w 2022 roku. Ma ona sprawić, że zobowiązania typu chwilówki będą miały etyczny charakter. Stopa oprocentowania i inne warunki nie będą przyczyniały się do nadmiernego zadłużenia konsumentów. Z ustawy wynika m.in., że osoba odpowiedzialna w instytucji pożyczkowej za przekazywanie informacji Komisji Nadzoru Finansowego, która podaje niezgodne ze stanem faktycznym dane lub w jakikolwiek sposób wprowadza organ w błąd, może zostać ukarana grzywną w wysokości do 1 000 000 zł, karą pozbawienia wolności do 2 lat lub obiema tymi sankcjami jednocześnie.
Czy w 2024 roku nadal trzeba uważać na lichwę?
Wysokie kary (do 3 lat pozbawienia wolności czy grzywna w kwocie do 1 000 000 zł) nie sprawiły, że lichwiarzy już nie ma. Nadal na rynku są dostępne oferty, gdzie roczny koszt pożyczki i wysokość odsetek przekraczają te rekomendowane przez Narodowy Bank Polski i limitowane przepisami prawa. Lichwa jest więc przestępstwem, które wciąż jest popełniane. W związku z tym pożyczkobiorca powinien z rozwagą wybierać ofertę pożyczki dla siebie. Korzystaj ze sprawdzonych ofert banków i firm pozabankowych, które mają ugruntowaną pozycję na rynku. Dzięki uczciwym warunkom łatwiej będzie Ci spłacić pożyczkę czy inne zobowiązanie.
Czy lichwa to wszystkie pożyczki na wysoki procent?
Przyjęło się uważać, że lichwa to wszystkie pożyczki pozabankowe. Tak wiele osób odpowiada na pytanie, co to jest lichwa. Czy tak jest w rzeczywistości? Czy każda pożyczka pozabankowa jest przestępstwem zagrożonym karą pozbawienia wolności/grzywny? Nie do końca.
Owszem, pożyczki mogą być nieetyczne i udzielane tylko po to, by pożyczkodawca mógł się wzbogacić. Jednak jeśli firma pożyczkowa działa zgodnie z prawem, musi stosować się do obowiązujących przepisów prawa. W innym razie musiałabym ponosić poważne konsekwencje prawne. Właśnie dlatego większość firm pozabankowych, które znasz, nie wykorzystuje lichwy.
Kiedy zatem możesz spotkać się z lichwą? Najczęściej dotyczy ona pożyczek prywatnych udzielanych przez osoby fizyczne. Dlatego, zanim podpiszesz taką umowę, warto ją dokładnie przeczytać. W razie wątpliwości – zrezygnuj. Pamiętaj, że o pożyczkę w firmie pozabankowej nie jest trudno. Można ją otrzymać nawet ze słabą historią kredytową i niską zdolnością.
Podsumowanie
Wiesz już, czym jest lichwa. Można się z nią spotkać w przypadku nieuczciwych pożyczkodawców. W związku z tym warto wybierać firmy pożyczkowe, które od lat świadczą swoje usługi i mają zaufanie klientów. To potwierdza ich uczciwy tryb działania i przejrzyste warunki współpracy.