Odpowiedzialność za długi małżonka – kiedy nie występuje i jak się jej ustrzec?

18 lutego, 2025

Wchodząc w związek małżeński, powstaje wspólnota majątkowa. O ile nie podpisało się intercyzy, ma się wspólny majątek, za który odpowiadają obie strony. Co jednak w przypadku powstania długu? Jak wygląda kwestia odpowiedzialności za długi małżonka przy wspólnocie majątkowej, a jak przy rozdzielności?

Kiedy odpowiedzialność za długi małżonka nie zachodzi – odpowiedzialność za zobowiązania w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb 

Pomimo że między małżonkami jest wspólnota majątkowa, nie zawsze odpowiadają oni za swoje długi. Wiele zależy od sytuacji i momentu, kiedy powstało zobowiązanie. W niektórych przypadkach odpowiedzialność za długi małżonka w ogóle nie zachodzi.

Mowa tutaj o zobowiązaniach, o których druga strona nie miała pojęcia. Przykładowo, mąż lub żona podpisali umowę pożyczki i nie poinformowali o tym partnera. W takim przypadku długi współmałżonka nie są Twoją odpowiedzialnością, ponieważ powstały z inicjatywy tylko jednej ze stron.

Ważne: zgodnie z art. 41 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, wierzyciel może dochodzić roszczeń z majątku wspólnego tylko wtedy, gdy współmałżonek wyraził zgodę na zaciągnięcie długu.

Wyjątkiem są jednak zobowiązania na potrzeby członków rodziny (służące do zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny). Wymienia się tutaj takie wydatki jak:

• odzież;
• edukacja;
• żywność;
• naprawy i remonty;
• rachunki.

W przypadku zobowiązań wynikających z zaspokojenia zwykłych potrzeb odpowiedzialność za długi małżonka spada na każdą ze stron. Aby uniknąć wspólnego długu z tego tytułu, sąd musiałby orzec o rozrzutnym i lekkomyślnym działaniu. Można się zwrócić o taką pomoc, jeśli zachowanie współmałżonka destabilizuje sytuację finansową rodziny.

Odpowiedzialność za długi małżonka a ustanowienie rozdzielności majątkowej

W przypadku odpowiedzialności za długi małżonka przy rozdzielności majątkowej sprawa jest znacznie prostsza. Nie zachodzi wtedy bowiem wspólnota majątkowa i za swoje długi każda ze stron odpowiada indywidualnie.

Aby uniknąć odpowiedzialności za długi partnera, warto podpisać intercyzę. Można zdecydować się na taki dokument nie tylko w czasie ślubu, ale również po nim. 

Pamiętaj jednak, że prawo nie działa wstecz, tak samo intercyza. Poniesiesz więc odpowiedzialność za długi współmałżonka (taką samą jak dłużnik), które te zawarł np. miesiąc po ślubie, jeśli intercyzę zawrzecie 2 miesiące po zawarciu związku. 

Co ważne: na intercyzę muszą zgodzić się oboje małżonkowie. W przeciwnym razie będzie panował ustrój wspólności majątkowej. W takiej sytuacji zasadniczo zobowiązania zaciągnięte przez jednego małżonka będą obciążały drugiego (komornik będzie mógł zaspokoić zaległości np. z Twojego wynagrodzenia za pracę czy innej działalności zarobkowej). 

Czy żona odpowiada za długi męża z działalności gospodarczej? 

Osoby prowadzące swoje firmy często decydują się na podpisanie intercyzy ze względu na działalność jednego z małżonków. To może uchronić od późniejszych problemów i nieporozumień między małżonkami. Jak się okazuje, współmałżonek może bowiem odpowiadać za długi z działalności gospodarczej.

Kiedy mąż lub żona prowadzi firmę, ale niestety musi ogłosić upadłość, odpowiedzialność za długi spada na obie osoby w związku. Wyjątkiem jest rozdzielność majątkowa. Wtedy żona nie odpowiada za długi męża z działalności gospodarczej i odwrotnie – mąż nie odpowiada za długi żony (nawet mimo korzyści uzyskanych z jego praw do zysków czy np. przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa). Intercyza musi jednak zostać podpisana na co najmniej dwa lata przed ogłoszeniem upadłości firmy.

Rozdzielność majątkowa a zobowiązania podatkowe 

W przypadku rozdzielności majątkowej każdy z małżonków odpowiada za swoje zobowiązania podatkowe wyłącznie swoim majątkiem osobistym. Urząd skarbowy nie może sięgnąć do majątku drugiego małżonka w celu pokrycia zaległości podatkowych. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy zobowiązania podatkowe dotyczą wspólnego majątku, np. wynikają z prowadzenia wspólnej działalności gospodarczej. 

Kto ponosi odpowiedzialność za zaciągnięcie zobowiązania jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego? Wierzytelności powstałe przed powstaniem wspólności są zaspokajane z majątku osobistego jednego z małżonków czy wspólnego? 

Dług zaciągnięty przed ślubem jest odpowiedzialnością wyłącznie osoby, która go zaciągnęła (dotyczy majątku osobistego). Współmałżonek nie ponosi za nie odpowiedzialności, chyba że świadomie zgodził się na przejęcie tych zobowiązań (np. poręczenie). W praktyce oznacza to, że zwykle wierzyciel może domagać się jedynie zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, a nie tego wspólnego, zbudowanego w trakcie małżeństwa. 

Co się dzieje z długami po rozwodzie? Rozwód a majątek wspólny małżonków 

Po rozwodzie byli małżonkowie odpowiadają za swoje długi osobiste oraz za długi wspólne zaciągnięte w czasie trwania małżeństwa. Długi wspólne spłacane są z majątku, który był wspólny, a jeśli jego podział już nastąpił, każdy odpowiada proporcjonalnie do przyznanej części. Wierzyciele mogą dochodzić należności zarówno od jednej, jak i od obu stron, jeśli długi były zaciągnięte solidarnie.

Odpowiedzialność za długi małżonka w polskim prawie nie jest jednoznaczna – szczegóły zależą od kwestii tego, czy dane zobowiązanie odnosi się do wspólności lub dotyczy majątku osobistego. Nie zawsze odpowiada się za długi męża lub żony. W niektórych przypadkach odpowiedzialność dotyczy majątku osobistego jednej ze stron (np. dług zaciągnięty przed ślubem) lub każdej z nich (np. jeśli wierzytelność powstała w związku). Aby zabezpieczyć się majątkowo, warto jak najwcześniej rozważyć intercyzę.

___
Data pierwszej publikacji: 02.09.2021

Data aktualizacji: 18.02.2025