Wymiana uszkodzonego banknotu Euro lub PLN – co należy zrobić?
15 lutego, 2025
Niejednokrotnie na pewno zdarzyło Ci się uszkodzić banknot lub po prostu taki otrzymać. Zazwyczaj w takiej sytuacji, z obawy przed tym, czy banki lub sklepy będą chciały go przyjąć, sięga się po taśmę i zaczyna go kleić. Czy to konieczne? Jak wygląda wymiana zużytych, uszkodzonych banknotów euro lub PLN?
Narodowy Bank Polski a wymiana banknotu
Regulacje prawne Narodowego Banku Polskiego wskazują wyraźnie tryb postępowania w sytuacji wymiany banknotu, dlatego powinno się rozważyć literalne zastosowanie się do nich. Mówią one, iż uszkodzone pieniądze można wymienić w kasie każdego banku w Polsce, o ile możliwe jest odczytanie nominału i wciąż ma się przynajmniej 45% pierwotnej powierzchni banknotu.
W praktyce oznacza to, że wcale nie trzeba, a nawet nie zaleca się tego, by zniszczony banknot samodzielnie sklejać i próbować się nim posługiwać. Zamiast tego, lepiej wziąć ze sobą środek płatniczy, udać się do właściwej placówki i zgodnie z tym, na co wskazuje zarządzenie, dokonać wymiany.
Zasady wymiany
Wchodząc nieco głębiej w obowiązujące przepisy, aby otrzymać banknot o takim samym nominale, muszą być spełnione określone warunki. Wymiana w pełnej nominalnej wartości nastąpi wtedy, gdy banknot ma 100% pierwotnej powierzchni, w tym jest uszkodzony wskutek umieszczenia trwałego napisu, nadruku, rysunku lub innego znaku, a także zabrudzony, poplamiony itp. Pełnej wymianie podlega także banknot przerwany na dwie części sklejone ze sobą lub niesklejone, pod warunkiem, że obie części pochodzą z tego samego banknotu, nie mają ubytków powierzchni w miejscu przerwania i łącznie stanowią 100% pierwotnej powierzchni. Ponadto każdy otrzyma banknot o takim samym nominale, jeżeli zachował on 75% pierwotnej powierzchni w jednym fragmencie.
Nieco mniej pozytywnie przedstawia się sytuacja, jeśli banknot, który chcesz wymienić, zachował jedynie od 45% do 75% pierwotnej powierzchni. Wówczas zostanie on wymieniony za połowę jego wartości nominalnej.
Ogólna zasada odnosząca się do zniszczonych lub zużytych monet jest taka, że wymianie podlegają monety oraz ich elementy (rdzeń i pierścień), które mają uszkodzenia typu mechanicznego.
Podsumowując, według zarządzenia Prezesa Narodowego Banku Polskiego nr 31/2013 wymianie podlegają:
- banknoty: postrzępione, naddarte, podklejone, przerwane, nadmiernie zabrudzone, zaplamione, odbarwione lub uszkodzone w inny sposób, w tym również wskutek umieszczenia na nich trwałego napisu, nadruku, rysunku lub innego znaku;
- monety oraz ich elementy (rdzeń i pierścień): mające w szczególności uszkodzenia typu mechanicznego, wytarte, o zmienionej barwie, skorodowane, w tym również uszkodzone wskutek umieszczenia na nich trwałego napisu, rysunku lub innego znaku.
Wymiana uszkodzonych banknotów w banku
W przypadku, gdy zdecydujesz się zachować według rekomendacji prezesa NBP i udać się do banku, aby wymienić banknot, zostaniesz poproszony o wypełnienia krótkiego wniosku. Niezbędne będzie podanie danych osobowych (imię, nazwisko, adres) oraz o złożenie podpisu. Jeśli banknot był porwany, pracownik banku musi go skleić w Twojej obecności i umieścić odpowiednią adnotację (czy należy Ci się 50% lub 100% wartości nominalnej).
W przypadku, gdy banknot, który przyniesiesz do wymiany, nie wzbudzi wątpliwości, wymiana zostanie dokonana od ręki. Jeżeli jednak pojawi się podejrzenie co do jego autentyczności lub też będzie na tyle zniszczony, że weryfikacji będzie mogła dokonać tylko centrala Narodowego Banku Polskiego, będzie trzeba uzbroić się w cierpliwość.
Dla uniknięcia nieprzyjemności i podejrzeń o puszczanie w obieg „fałszywek” najlepiej jest zgłosić się na policję z banknotem czy monetą budzącą wątpliwości.
W sytuacji, gdy w trakcie zakupów w sklepie pani kasjerka próbuje wydać Ci banknot uszkodzony, warto chociażby dla własnego komfortu odmówić jego przyjęcia. Zgodnie z prawem kupujący nie ma obowiązku wziąć takich pieniędzy, ponieważ uszkodzone banknoty i monety nie są prawnym środkiem płatniczym na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej.
Przyjmowanie uszkodzonych pieniędzy niesie ze sobą kilka zagrożeń – po pierwsze, przy kolejnych zakupach i próbie zapłaty sprzedawca może odmówić przyjęcia zniszczonej waluty, a po drugie na uszkodzonym banknocie lub monecie trudniej rozpoznać cechy identyfikacyjne.
Z punktu widzenia prawa, nawet najmniejszy napis na powierzchni banknotu jest jego uszkodzeniem. Wiele osób nie zdaje sobie z tego sprawy, ale zawsze ma się prawo odmówić przyjęcia takiego banknotu. Pamiętaj również, że to na jego posiadaczu ciąży obowiązek wymiany do centrali NBP na nieuszkodzony.
Gdzie można dokonać wymiany uszkodzonego banknotu PLN? Czy bank PKO dokonuje wymiany?
Znajomość zasad i trybu wymiany znaków pieniężnych może być przydatna. Dobrze też wiedzieć, gdzie można jej dokonać. Czy można to zrobić w kasie dowolnego banku działającego w Polsce? NBP prowadzi procedurę wymiany uszkodzonych elementów – na te o tej samej wartości lub niższej, w zależności od wspomnianych wcześniej aspektów. Banki komercyjne, w tym PKO, również są do tego zobowiązane przez zarządzenie prezesa NBP.
Regulacje w sprawie szczegółowych zasad i tryby wymiany uszkodzonych banknotów EURO i innych walut
Jak wygląda proces wymiany uszkodzonych banknotów innych walut, w tym EURO, które znajduje się w portfelach wielu Polaków?
Nade wszystko trzeba pamiętać, iż wymianie podlegają także inne banknoty niż tylko te sygnowane przez NBP. Nie jest to bardzo proste, niemniej jednak nie jest to niemożliwe. Przede wszystkim należy udać się do oddziału banku centralnego kraju, którego walutą jest banknot. W przypadku EURO będą to kraje strefy EURO. Z tego wynika, że w Polsce niestety nic się nie zdziała. Można jednak udać się do sąsiednich krajów, takich jak np. Niemcy, Francja.
Co mówi prawo?
Warunki wymiany banknotów EURO reguluje decyzja Europejskiego Banku Centralnego z dnia 19 kwietnia 2013 r. w sprawie nominałów, parametrów, reprodukcji, wymiany i wycofywania banknotów euro (EBC/2013/10).
Ogólne zasady są bardzo zbliżone do wymiany złotych. Należy pamiętać o następujących kwestiach:
- wymienić można wyłącznie banknot, który zachował powyżej 50% pierwotnej powierzchni (jeśli jest to 50% lub mniej, jego posiadacz musi udowodnić, że pozostała część została zniszczona);
- na wymieniającym – w razie istnienia wątpliwości – ciąży obowiązek udowodnienia autentyczności banknotów, tytułu prawnego do dysponowania nimi, przedstawienia okoliczności powstania uszkodzeń (np. poplamienia tuszem);
- wymieniane są tylko banknoty, które zostały uszkodzone przypadkowo lub celowo, ale wymieniający działał w dobrej wierze (co nierzadko sam musi udowodnić);
- banknoty uszkodzone w niewielkim stopniu, te z dopisanymi adnotacjami, liczbami czy wyrazami, z zasady nie są uważane za uszkodzone celowo;
- jeśli bank uzna, że właściciel banknotów zniszczył je celowo, to zatrzymuje je u siebie, by nie wróciły na rynek (przestają być prawnym środkiem płatniczym) lub ich właściciel nie podjął próby wymiany ich na nieuszkodzone w innym kraju.
Opłata za banknoty uszkodzone przez urządzenia zabezpieczające przed kradzieżą wynosi 10 eurocentów od banknotu i jest pobierana tylko w przypadku wymiany co najmniej 100 uszkodzonych egzemplarzy. Bank nie zażąda jej uiszczenia w przypadku, gdy pieniądze zostały uszkodzone w związku z działalnością przestępczą.
Unikaj „podejrzanych” banknotów
Zważywszy na kłopoty związane z wymianą EURO, trzeba unikać przyjmowania uszkodzonych banknotów w tej walucie. Zwłaszcza poplamionych tuszem, z nieregularnymi plamami w kolorach zielonym, fioletowym, niebieskim, czerwonym czy czarnym, intensywniejszymi przy brzegach banknotu. Mogą to być bowiem zabrudzenia powstałe po działaniu urządzeń zabezpieczających pieniądze przed kradzieżą. Niekiedy przestępcy usiłują wywabić plamy, stosując środki chemiczne, co prowadzi na ogół do wybielenia banknotu, zmiany jego kolorystyki. Dla własnego spokoju lepiej odmówić przyjęcia takiego znaku pieniężnego od sprzedawcy, do czego ma się pełne prawo.
Podkreślmy, że zgodnie z zasadami obowiązującymi w strefie EURO banknot zabarwiony przez urządzenie antykradzieżowe wymieniany jest na nowy tylko na wniosek pierwotnego posiadacza będącego ofiarą przestępstwa, w wyniku którego powstało zabarwienie.
Jak wygląda wymiana w przypadku innych walut?
Możliwości wymiany czy „odsprzedaży” w Polsce banknotów i monet innych krajów są bardzo ograniczone. Nie jest to dopuszczalne w żadnym polskim banku, NBP czy w placówce dyplomatycznej kraju, którego uszkodzoną walutą się dysponuje. Najpewniejszym rozwiązaniem problemu byłoby udanie się do danego państwa i kontakt z tamtejszym bankiem centralnym.
W Internecie można znaleźć ogłoszenia firm, które oferują skup zagranicznych banknotów wycofanych z obiegu oraz tych nadal będących prawnym środkiem płatniczym, ale uszkodzonych. Zgodnie z deklaracjami zawartymi na stronach internetowych, w zależności od stopnia uszkodzenia i waluty, dysponujący takim banknotem może otrzymać określony procent wartości nominalnej EURO, funtów brytyjskich, franków szwajcarskich czy dolarów amerykańskich.
Zasady dotyczące wymiany walut
Niezależnie od waluty, która została zniszczona i którą chce się wymienić, należy pamiętać o generalnych zasadach. W większości przypadków wymiana uszkodzonego pieniądza na nowy nie powinna wiązać się z żadnymi problemami. Niestety sprawa wyraźnie się komplikuje, gdy pojawia się podejrzenie co do autentyczności pieniądza.
W przypadku wysunięcia podejrzeń w tej sprawie pracownik banku będzie zmuszony uruchomić specjalny tryb postępowania i zaangażować w sprawę organy ścigania. Dysponujący środkami natomiast będą musieli się wytłumaczyć się z tego, w jaki sposób podejrzany pieniądz do nich trafił.
Co istotne, nie ma możliwości pełnego potwierdzenia autentyczności banknotu w oddziałach banków. W razie zaistnienia jakichkolwiek podejrzeń w sprawie sfałszowania pieniądza banknot zostanie wysyłany do Centrali NBP celem przeprowadzenia dokładnej analizy. O wynikach ekspertyzy poinformuje Cię bank lub policja.
Wymiana uszkodzonych banknotów w Polsce jest możliwa w Narodowym Banku Polskim oraz bankach komercyjnych, takich jak np. PKO BP, pod warunkiem spełnienia określonych kryteriów. W przypadku banknotów EURO czy innej waluty wymiany można dokonać w np. banku centralnym kraju strefy euro, przy czym istnieją dodatkowe restrykcje dotyczące akceptowalnych uszkodzeń.
___